Co warto wiedzieć o PFAS?
W doniesieniach prasowych coraz częściej można usłyszeć o PFAS. Ta grupa związków chemicznych od jakiegoś czasu jest gorącym temat debat, zarówno na poziomie regulacyjnym, jak i w samym biznesie.
Nie jest to temat ograniczony tylko do terytorium Unii Europejskiej, gdzie przepisy dotyczące substancji i produktów chemicznych często wyprzedzają inne rynki, ale tak naprawdę obecny w przestrzeni publicznej wielu znaczących gospodarek świata.
Skupiając się tylko na ostatnich informacjach o rozwoju sytuacji związanej z PFAS możemy dowiedzieć się, że:
- Firmy takie jak BASF czy Ecolab pracują nad planami eliminacji PFAS ze swoich produktów;
- Australijskie organizacje skupiają się na redukcji importu odzieży zanieczyszczonej PFAS, a także na wprowadzeniu zakazu używania PFAS w kosmetykach i produktach do higieny osobistej;
- Stan Waszyngton wprowadził zasady dotyczące ograniczenia stosowania PFAS w środkach czystości, odzieży i niektórych środkach czyszczących przeznaczonych dla branży automotive;
- Parlament Europejski przychylił się do propozycji zmian w Dyrektywie Zabawkowej, gdzie wśród proponowanych zmian jest między innymi wprowadzenie zakazu sprzedaży zabawek zawierających PFAS;
- McDonald’s zbliża się do wyznaczonych celów dotyczących eliminacji PFAS z opakowań w swoich produktach na całym świecie
I nie jest to, w żadnym wypadku, lista wyczerpująca wszystkie doniesienia prasowe w tym zakresie. Niezależnie więc czy temat PFAS dotyczy naszej firmy, warto wiedzieć czym są PFAS i skąd bierze się szum wokół nich.
Czym są PFAS i gdzie można je spotkać?
PFAS (per- i polifluoroalkilowe substancje) to szeroka grupa syntetycznych związków chemicznych, obejmująca tysiące różnych struktur. Według PubChem istnieje nawet 7 milionów takich związków chemicznych. Łączy je obecność wielu wyjątkowo stabilnych wiązań węgiel–fluor, które sprawiają, że związki te są niezwykle odporne na rozkład. Z tego powodu określa się je potocznie jako „forever chemicals”, ponieważ praktycznie nie ulegają degradacji w środowisku. Zgodnie z obecną definicją PFAS obejmują te substancje, które zawierają grupy alkilowe, w których wszystkie lub wiele atomów wodoru zostało zastąpionych atomem fluoru.
Chyba najlepiej znanym i najpopularniejszym związkiem należącym do tej grupy, który spopularyzował użycie PFAS w przemyśle jest Teflon, który został wynaleziony w 1938 roku i znalazł zastosowanie do tworzenia powłok odpornych na temperaturę, plamy tłuszcz czy wodę.
Obecnie PFAS są używane do produkcji wodoodpornych tekstyliów, farb, mebli, klejów, opakowań żywności i w wielu innych produktach codziennego użytku. Ich szeroka obecność w naszym życiu oraz charakterystyczna trwałość zwróciła na nie uwagę naukowców.
Uzasadniony szum wokół PFAS
W toku badań prowadzonych nad tymi substancjami wykazano ich szeroką obecność w środowisku, a także w ludzkich organizmach. Niektóre z badań, jak to opublikowane w 2021 roku przez Uniwersytet Sztokholmski wykazały, że PFAS są obecne nie tylko w wodzie, ale mogą także być przenoszone do powietrza, powodując jego zanieczyszczenie, a następnie wraz z deszczem prowadzić do przeniesienia tych związków do gleby i wód gruntowych.
Ze względu na swoją trwałość i bardzo długi okres półtrwania (PFAS mogą pozostawać w ludzkim organizmie do kilku lat zanim zostaną całkowicie wydalone) związki te mają tendencję do bioakumulacji i biomagnifikacji, a tym samym osiągania poziomów, które mogą mieć wpływ na środowisko i zdrowie człowieka.
Wpływ PFAS na środowisko i zdrowie i życie człowieka nadal jest obiektem intensywnych badań, ale już teraz ich obecność i ekspozycję na nie wiąże się między innymi z:
- Potencjałem zwiększania ryzyka wystąpienia niektórych chorób nowotworowych (np. nerek czy jąder)
- Wpływem na układ hormonalny i płodność;
- Zaburzaniem gospodarki lipidowej.
Powyższe odkrycia zaalarmowały ustawodawców na całym świecie, co spowodowało, że odpowiednie komitety naukowe i komisje pochyliły się nad problemem PFAS, stopniowo wprowadzając w życie przepisy mające na celu ograniczenie lub eliminację tych związków z masowej produkcji i użycia, tak aby zmniejszyć ich obecność w środowisku, a tym samym zredukować ich negatywny wpływ na zdrowie człowieka.
Kontrola PFAS
Jak wspominaliśmy we wstępie do artykułu, zarówno Unia Europejska, jak i inne gospodarki świata stopniowo zakazują stosowania PFAS, przede wszystkim w zastosowaniach konsumenckich. W Unii Europejskiej od 2023 roku obowiązują limity PFAS w żywności, a kolejne regulacje mają na celu redukcję obecności tych związków także w innych produktach. Z perspektywy przemysłu istotnym jest więc śledzenie rozwoju kontroli PFAS i podejmowanie odpowiednich działań mających na celu wczesne reagowanie na nadchodzące zmiany. Jest to niezmiernie istotne, bo przepisami tymi objęte będzie wiele branż, w tym przemysł chemiczny, spożywczy, meblarski czy zabawkowy.
Przepisy zaczęły kontrolować wpływ PFAS już w 2009 roku, kiedy to kwas perfluorooktanosulfonowy i jego pochodne (PFOS) zostały umieszczone w Konwencji Sztokholmskiej w celu eliminacji ich użycia. Dalsze kroki obejmowały wprowadzanie kolejnych substancji na tę listę. Równolegle w rozporządzeniu REACH wprowadzono szereg ograniczeń w stosowaniu substancji, które należą do grupy PFAS. Obecnie trwają dalsze prace nad szerszą kontrolą PFAS, które jednak są trudne ze względu na to, że jest to bardzo duża grupa substancji i trudno znaleźć metodologię pozwalającą na jednakowe traktowanie wszystkich PFAS. Rozwój prac nad regulacjami PFAS w Unii Europejskiej można śledzić tutaj: https://echa.europa.eu/pl/hot-topics/perfluoroalkyl-chemicals-pfas
KONTAKT
MASZ PYTANIA?
Skontaktuj się z nami!