Czy dla produktów spożywczych potrzebne są karty charakterystyki?
Przepisy REACH, a produkty spożywcze
Przemysł spożywczy jest jednym z tych, które są blisko „spokrewnione” z przemysłem chemicznym i na wielu polach korzysta z jego zdobyczy. Konserwanty, regulatory kwasowości, aromaty (zarówno te sztuczne, jak i naturalne), barwniki, witaminy – to wszystko oczywiście substancje i mieszaniny chemiczne. Czy oznacza to jednak, że produkty takie podlegają tym samym przepisom, co inne produkty chemiczne, takie jak farby czy detergenty? Budzi to oczywiście zrozumiałą wątpliwość, w końcu substancje i mieszaniny używane w branży spożywczej są ostatecznie przeznaczone do spożycia przez ludzi – czy w takim razie mogą one stwarzać zagrożenie? Czy trzeba dla nich sporządzać dokumentację jak dla „prawdziwej” chemii? Czy dla aromatu do ciasta jest potrzebna karta charakterystyki?
W środowisku spożywczym temat ten często budzi wątpliwości: czy produkt żywnościowy – nawet jeśli jest czystą substancją chemiczną – wymaga posiadania SDS? A jeśli nie produkt końcowy, to czy surowce stosowane w przemyśle spożywczym podlegają pod przepisy REACH? Chociażby alkohol etylowy – sprzedawany w postaci gotowej do konsumpcji może być przecież łatwopalny.
W tym artykule przedstawiamy praktyczne wyjaśnienie oparte na przepisach rozporządzenia REACH. Jako przykład posłuży powszechnie stosowany kwas cytrynowy, używany zarówno jako gotowy produkt dla konsumenta, jak i jako surowiec technologiczny w produkcji żywności.
1. Dlaczego produkty spożywcze, co do zasady, nie wymagają karty charakterystyki?
Zgodnie z art. 2 ust. 5 lit. b rozporządzenia REACH, żywność i pasze są wyłączone z zakresu stosowania rozporządzenia, w tym z obowiązków dotyczących dostarczania kart charakterystyki.
W praktyce oznacza to, że:
- produkt spożywczy oferowany w formie przeznaczonej dla konsumenta (końcowego użytkownika) nie wymaga SDS,
- nawet jeśli produkt składa się z czystej substancji chemicznej (np. kwas cytrynowy E330), jego status jako żywność zwalnia go z niektórych obowiązków REACH – choćby z przygotowania karty charakterystyki.
ECHA w oficjalnym Q&A potwierdza, że żywność gotowa do konsumpcji, wprowadzana do obrotu jako produkt spożywczy, nie wymaga karty charakterystyki ani klasyfikacji chemicznej. Produkt taki podlega wyłącznie przepisom prawa dotyczącego żywności na terenie Unii Europejskiej, co jednocześnie powoduje, że ustawodawca uznał, że musi on spełniać odpowiednie normy bezpieczeństwa i nie ma konieczności obejmowania go także przepisami rozporządzenia REACH
i CLP.
2. A co z surowcami? Kiedy karta charakterystyki jest już wymagana?
Wyłączenie REACH dotyczy wyłącznie żywności w formie gotowej do spożycia. Natomiast surowce wykorzystywane w produkcji spożywczej – nawet jeśli później staną się składnikiem żywności – traktowane są jak substancje chemiczne lub ich mieszaniny, ponieważ w formie, w której wprowadzane są do obrotu nie są jeszcze gotowe do spożycia, a przeznaczone są do dalszej formulacji i obróbki.
Oznacza to, że:
- surowiec jest objęty REACH,
- musi być zarejestrowany,
- musi być zaklasyfikowany zgodnie z CLP,
- wymaga karty charakterystyki, jeśli spełnia warunki art. 31 REACH
To powszechny błąd w firmach spożywczych: dostawcy rezygnują z SDS, bo „to przecież składnik żywności”. Tymczasem jeśli produkt nie jest oferowany jako żywność dla konsumenta, lecz jako surowiec do produkcji spożywczej, to obowiązki REACH mają pełne zastosowanie.
3. Przykład: kwas cytrynowy jako gotowy produkt, a kwas cytrynowy jako surowiec
3.1. Kwas cytrynowy jako produkt spożywczy dla konsumenta (np. 100 g w opakowaniu detalicznym)
Jeśli kwas cytrynowy sprzedawany jest w postaci dodatku spożywczego, jako szeroko stosowany i popularny kwasek cytrynowy, to jest traktowany jako żywność. Oznacza to, że dla kupionego w sklepie opakowania kwasku:
➡ Nie jest wymaga karty charakterystyki.
➡ Nie ma obowiązku klasyfikacji CLP (stąd nie znajdziemy na opakowaniu na przykład piktogramów pomimo, że kwas cytrynowy jest klasyfikowany jako działający drażniąco na oczy)
➡ Podlega on jedynie przepisom dotyczącym bezpieczeństwa żywności (oznaczenia, alergeny, wymagania higieniczne itp.).
3.2. Kwas cytrynowy jako surowiec technologiczny do produkcji spożywczej (np. big bag 25 kg dla zakładu produkcyjnego)
W tym przypadku kwas cytrynowy funkcjonuje jako substancja chemiczna. Może być używany:
- jako regulator kwasowości,
- do korekty pH,
- do regulacji procesów mikrobiologicznych
I oznacza to, że:
➡ Surowiec jest objęty odpowiednimi przepisami REACH,
➡ Dostawca ma obowiązek przekazać kartę charakterystyki, o ile zachodzą przesłanki z art. 31.,
➡ SDS musi być zgodna z REACH, a klasyfikacja z CLP. Dokumenty muszą zawierać informacje o narażeniu, środkach ochrony i właściwościach stabilności.
Pamiętajmy również, że wielkość opakowania niekoniecznie determinuje wystąpienie, bądź nie, wymagań rozporządzenia REACH. Ten sam kwas cytrynowy znajdziemy w niektórych dostępnych na rynku produktach do odkamieniania, jego zastosowanie do tego celu determinuje konieczność spełnienia wymagań dotyczących kart charakterystyki oraz innych dotyczących substancji i mieszanin chemicznych.
4. Co to oznacza w praktyce dla producentów, importerów i dystrybutorów?
4.1. Jeśli sprzedajesz produkt spożywczy dla konsumenta
- nie musisz przygotowywać karty charakterystyki, ani oznakowywać swojego produktu zgodnie z rozporządzeniem CLP.
4.2. Jeśli sprzedajesz surowiec do produkcji spożywczej
- traktuj go jak normalny produkt chemiczny,
- karta charakterystyki będzie wymagana, jeśli substancja lub mieszanina spełnia warunki zgodnie z artykułem 31 REACH,
- obowiązuje cię aktualizacja SDS,
- będziesz miał obowiązek odpowiednio zaklasyfikować i oznakować swoje produkty,
4.3. Jeśli kupujesz surowce jako producent żywności
- upewnij się, że otrzymujesz aktualne SDS surowców,
- powinny być wdrożone w systemie zarządzania bezpieczeństwem,
- dane z SDS mają wpływ m.in. na postępowanie z odpadami, środki ochrony, BHP i magazynowanie.
5. Wnioski końcowe – co ma wpływ na konieczność opracowania karty charakterystyki?
Na konieczność przygotowania karty charakterystyki wpływa przede wszystkim końcowe zastosowanie produktu. Jak widać na przykładzie kwasu cytrynowego – zastosowanie substancji czy mieszaniny ma największy wpływ na obowiązki związane z jej wprowadzeniem do obrotu. Kwas cytrynowy jako odkamieniacz do czajnika, będzie traktowany zupełnie inaczej niż jako dodatek do deserów – niezależnie od tego, że co do zasady można użyć go do tego celu z „tego samego pojemnika”. Jeśli nie jesteś pewien jak sklasyfikować swój produkt lub masz wątpliwość czy Twoje zastosowanie będzie korzystało z wyłączeń REACH to skontaktuj się z nami, pomożemy dokonać takiej oceny.
KONTAKT
MASZ PYTANIA?
Skontaktuj się z nami!