Technologie addytywne zrewolucjonizowały sposób, w jaki powstają elementy maszyn, modele koncepcyjne czy protezy medyczne. Jednak zanim z drukarki 3D powstanie gotowy obiekt, urządzenie pracuje z mieszaninami chemicznymi – filamentami, żywicami fotopolimerowymi, proszkami do spiekania.

To prowadzi do praktycznego pytania: czy użytkownicy drukarek 3D muszą stosować przepisy CLP i posiadać karty charakterystyki materiałów? I czy sam wydrukowany przedmiot nadal jest „produktem chemicznym”?

Materiały do druku 3D jako produkty chemiczne

Z punktu widzenia przepisów CLP, materiały eksploatacyjne do druku 3D – żywice, proszki, a także filamenty – są substancjami lub mieszaninami. Z tego powodu podlegają przepisom rozporządzenia CLP (WE) nr 1272/2008 oraz REACH (WE) nr 1907/2006 – podobnie jak farby, kleje czy detergenty.

Oznacza to, że producent lub importer takiego materiału powinien:

• przeprowadzić klasyfikację zagrożeń,
• przygotować oznakowanie zgodne z CLP,
• w odpowiednich przypadkach przekazać użytkownikom kartę charakterystyki (SDS),
• zarejestrować substancje w REACH, jeśli spełniają kryteria ilościowe i nie są wyłączone z obowiązku rejestracji (jak ma to miejsce w przypadku polimerów)

W praktyce żywice akrylowe, epoksydowe czy fotopolimerowe prawie zawsze wymagają pełnej dokumentacji CLP i SDS. W przypadku filamentów termoplastycznych (PLA, PETG, ABS itp.) sytuacja bywa inna.

Kiedy karta charakterystyki dla filamentu jest wymagana

Filamenty są zwykle produktami stałymi o niskim ryzyku narażenia, a także chemicznie zbudowanymi z polimerów, które zazwyczaj nie są klasyfikowane jako stwarzające zagrożenie (w przeciwieństwie do tworzących je monomerów). Zgodnie z art. 31 rozporządzenia REACH, karta charakterystyki nie musi być dostarczana, jeśli:

• mieszanina nie jest sklasyfikowana jako stwarzające zagrożenie według CLP,
• nie zawiera substancji niebezpiecznych w stężeniach przekraczających określone progi,
• nie zawiera substancji z listy SVHC (Substances of Very High Concern).

Oznacza to, że dla większości filamentów SDS nie jest obowiązkowa, o ile nie zawierają one dodatków (np. plastyfikatorów, pigmentów, włókien wzmacniających), które zmieniają klasyfikację lub monomerów w postaci niespolimeryzowanej. Czasami dostawcy decydują się jednak na sporządzenie karty charakterystyki dla ułatwienia komunikacji w łańcuchu dostaw, aby udokumentować, że produkt nie stwarza zagrożenia i w łatwy sposób zarządzać oczekiwaniami odbiorców.

🧱 Czy wydrukowany element to nadal produkt chemiczny?

Po zakończeniu druku 3D – niezależnie od zastosowanej technologii – materiał zmienia swój charakter. Filament lub żywica przestają być mieszaniną i stają się wyrobem w rozumieniu przepisów REACH.

Co to oznacza?

Wyrób to przedmiot, którego kształt, powierzchnia lub wygląd mają większe znaczenie dla jego funkcji niż skład chemiczny. Z tego powodu gotowy wydruk nie jest już produktem chemicznym – a więc nie podlega klasyfikacji CLP i nie wymaga karty charakterystyki.

🔍 Wyjątki i sytuacje, w których obowiązki mogą nadal mieć zastosowanie

1. Wyrób uwalniający substancje

Jeżeli wydrukowany przedmiot został zaprojektowany tak, by uwalniać substancję (np. zapach, środek smarny, inhibitor korozji), to mogą pojawić się obowiązki prawne.

2. Emisje podczas użytkowania

Niektóre wydruki mogą niezamierzenie emitować substancje – np. pozostałości monomerów, lotne związki organiczne lub fotoinicjatory, szczególnie w przypadku niedostatecznie utwardzonych żywic UV. W takich sytuacjach należy ocenić bezpieczeństwo użytkowania, zwłaszcza jeśli wyrób:

• ma kontakt z żywnością,
• ma kontakt ze skórą,
• jest stosowany w zabawkach, sprzęcie medycznym lub laboratoriach.

3. Substancje SVHC w wyrobie

Jeśli wydrukowany element zawiera substancję z listy SVHC w stężeniu powyżej 0,1% wag., powstają obowiązki:

• informacyjne (art. 33 REACH) – przekazanie informacji odbiorcy,
• zgłoszeniowe do bazy SCIP, jeśli wyrób jest wprowadzany do obrotu w UE.

Przykłady mogą dotyczyć materiałów z włóknem węglowym, plastyfikatorami lub pigmentami zawierającymi SVHC.

Bezpieczne użytkowanie materiałów w druku 3D

Użytkownicy przemysłowi, uczelnie i laboratoria powinni mieć świadomość, że materiały do druku 3D mogą stanowić źródło narażenia chemicznego.

Z karty charakterystyki (jeśli jest wymagana) można uzyskać informacje o:

• koniecznych środkach ochrony (wentylacja, rękawice, okulary),
• właściwościach toksykologicznych i fizykochemicznych,
• zasadach przechowywania i utylizacji.

W przypadku drukarek żywicznych szczególnie ważne jest unikanie kontaktu skóry z nieutwardzoną żywicą i oparami powstającymi w czasie fotopolimeryzacji.

CLP a druk 3D w zastosowaniach hobbystycznych

Drukowanie 3D w domowych pracowniach nie zwalnia sprzedawców z obowiązków.

Każdy materiał chemiczny udostępniany w obrocie powinien być oznakowany zgodnie z CLP, nawet jeśli jest sprzedawany konsumentom. Oznacza to, że opakowania żywic czy proszków muszą posiadać odpowiednie piktogramy, zwroty H i P oraz dane kontaktowe dostawcy, a także inne elementy wymagane na podstawie przepisów CLP.

Co to oznacza w praktyce?

📦 Dla producentów i importerów:

• Filamenty mogą być zwolnione z obowiązku SDS tylko wtedy, gdy nie spełniają kryteriów z art. 31 REACH.
• Dla żywic, proszków i materiałów fotopolimerowych karta charakterystyki zwykle jest obowiązkowa.
• Należy zapewnić poprawne oznakowanie CLP na każdym opakowaniu.

👷 Dla użytkowników przemysłowych:

• Wymagaj karty charakterystyki od dostawcy materiału lub potwierdzenia, że dokument nie jest wymagany.
• Upewnij się, że produkty są oznakowane zgodnie z tym, co wynika z karty charakterystyki.
• Zapewnij odpowiednie środki ochrony i wentylację w miejscu pracy.

🏠 Dla użytkowników konsumenckich:

• Zwracaj uwagę na piktogramy i oznakowanie na etykiecie.
• Unikaj drukowania w pomieszczeniach bez wentylacji – emisje z topionych filamentów mogą zawierać substancje szkodliwe dla zdrowia.

Podsumowanie

Materiały do druku 3D to produkty chemiczne w rozumieniu przepisów CLP – jednak obowiązki dokumentacyjne zależą od ich składu i przeznaczenia. Filament z PLA może nie wymagać karty charakterystyki, ale żywica akrylowa – już tak. Kluczem jest ocena, czy produkt spełnia warunki wynikające z REACH. Gotowy wydruk zwykle nie jest już traktowany jako mieszanina, lecz jako wyrób – ale materiały używane do jego produkcji nadal wymgają spełnienia obowiązków prawnych.

+48 786 348 531

info@sds-create.pl

KONTAKT

MASZ PYTANIA?

Skontaktuj się z nami!