Jak tworzy się kartę charakterystyki dla produktu chemicznego?
Produkując, importując czy nawet używając produktów chemicznych wielokrotnie spotkamy się z kartą charakterystyki produktu. O tym czym jest ten dokument i kiedy jest wymagany piszemy w innych naszych artykułach, natomiast w tym tekście chcemy opowiedzieć jak w przybliżeniu tworzy się kartę charakterystyki, skupiając się na najważniejszych etapach tego procesu. Mamy nadzieję, że zrozumienie podstawowych czynności wykonywanych przy opracowaniu karty charakterystyki okaże się przydatne w zbieraniu danych dla produktów czy w samodzielnej pracy nad dokumentacją.
Dane o produkcie – punkt wyjścia dla karty charakterystyki
Zebranie odpowiednich danych jest kluczowym elementem większości działań, które podejmujemy w biznesie – nie inaczej jest w przypadku kart charakterystyki. Zgodnie ze swoją nazwą, karta charakterystyki będzie opisywała „charakterystykę” naszego produktu, czyli jego właściwości, w tym profil zagrożeń. Do dokonania takiego opisu cech naszej substancji czy mieszaniny niezbędne jest ich zrozumienie, a to można osiągnąć tylko posiadając wystarczające informacje.
W celu oceny charakterystyki produktu chemicznego musimy znać przede wszystkim:
- jego skład chemiczny – to „must have”, bez tego trudno będzie nam wnioskować o tym jakie mogą być zagrożenia związane z produktem, czy jak może on reagować z innymi mieszaninami chemicznymi;
- zastosowanie – to pomoże w ocenie potencjalnych dróg narażenia czy wielkości możliwej ekspozycji;
- właściwości fizykochemiczne – od najważniejszych, takich jak temperatura zapłonu czy lepkość (w odpowiednich przypadkach), po kolor czy zapach, które mogą ułatwić użytkownikowi identyfikację produktu;
- danych toksykologicznych i ekotoksykologicznych dla produktu lub wchodzących w jego skład substancji;
- rodzaj i wielkość opakowań;
- specyficzne warunki przechowywania.
W oparciu o powyższe można przystąpić do następnych etapów tworzenia karty charakterystyki, w których przełożymy te informacje na język specyficzny dla karty charakterystyki.
Ocena zagrożeń – klasyfikacja CLP produktu
Po zebraniu niezbędnych danych pierwszym i kluczowym krokiem przy opracowaniu karty charakterystyki jest przeprowadzenie klasyfikacji CLP produktu. W oparciu o dostępne informacje na temat składu produktu oraz jego właściwości, korzystając z odpowiednich metod opisanych w rozporządzeniu CLP przygotowujemy coś, co można nazwać profilem zagrożeń czy charakterystyką zagrożeń wynikających ze stosowania danej substancji czy mieszaniny. Wynikiem tego etapu jest opis zagrożeń płynących z używania produktu ujęty w ramy zwrotów H, które określone są w rozporządzeniu. Za pomocą klasyfikacji (ujętej następnie w sekcji 2.1 karty charakterystyki) informujemy odbiorcę dokumentu o tym jakie zagrożenie może stanowić produkt (na przykład o działaniu żrącym, łatwopalnym czy wybuchowym).
Klasyfikacja staje się także podstawą do opracowania dalszych sekcji karty charakterystyki, ponieważ to w oparciu o profil zagrożeń możemy dobrać na przykład odpowiednie procedury awaryjne czy środki ochrony indywidualnej. To dlatego odpowiednia klasyfikacja produktu jest tak kluczowa w procesie przygotowania karty charakterystyki i jest jedną z rzeczy, które są najdokładniej kontrolowane przez inspekcje.
Elementy oznakowania – podstawowe narzędzie komunikacji zagrożeń
Sekcja 2.2 karty charakterystyki wskazuje elementy oznakowania produktu chemicznego, które powinny następnie zostać odzwierciedlone na etykiecie produktu. Jest to niezmiernie ważne, ponieważ etykieta CLP jest głównym narzędziem, które jako podmiot wprowadzający produkt chemiczny do obrotu, wykorzystujemy do informowania użytkownika końcowego o zagrożeniach. Dotyczy to przede wszystkim produktów do użytku konsumenckiego, ponieważ konsument nie jest odbiorcą karty charakterystyki, więc etykieta jest dla niego jedynym źródłem informacji o produkcie.
Elementy oznakowania są ściśle powiązane z klasyfikacją przeprowadzoną w poprzednim kroku. Dobiera się je w oparciu o klasyfikację właśnie. Do zwrotów H oraz EUH, które opisują zagrożenia wskazuje się także odpowiednie piktogramy, a także dobiera zwroty P (tutaj bardzo przydaje się znajomość zastosowania produktu i podstawowego typu użytkownika).
Prawidłowe opracowanie etykiety CLP jest elementem krytycznym przy przygotowaniu dokumentacji produktu, ponieważ zmiana etykiet po ich wydrukowaniu i oklejeniu produktów wiąże się z największymi kosztami i trudnościami operacyjnymi.
Skład produktu – sekcja 3 karty charakterystyki
Po tym jak opracujemy klasyfikację i oznakowanie, przechodzimy do wypełnienia sekcji 3 karty charakterystyki, która opisuje skład produktu. Istotne, aby pamiętać, że nie znajdziemy tutaj zazwyczaj pełnego składu mieszaniny, a tylko te substancje, których wymienienie jest obowiązkowe z punktu widzenia przepisów rozporządzenia REACH. W zależności od rodzaju produktu i stosowanych substancji, możemy tutaj mieć wymienione kilkadziesiąt komponentów, a czasami nie mieć żadnego (i w obu tych skrajnych przypadkach karta charakterystyki może być całkowicie poprawna).
Odpowiednie sporządzenie sekcji 3 karty charakterystyki wymaga analizy klasyfikacji poszczególnych komponentów, ich wpływu na klasyfikację całego produktu, a także konieczności ich wyszczególnienia w oparciu o ich stężenia w produkcie. Ta część dokumentu jest również chętnie i szczegółowo kontrolowana przez inspekcje.
Sekcja 14 – transport towarów niebezpiecznych
Jeszcze jedna sekcja karty charakterystyki opiera się w dużej mierze o zapisy z odpowiednich przepisów. Mowa tutaj o sekcji 14, gdzie znajdziemy, w stosownych przypadkach, informacje o tym jak należy transportować nasz produkt. Sekcja ta będzie zawierała informacje wynikające z odpowiednich przepisów dotyczących transportu towarów niebezpiecznych (w zależności od sposobu transportu mogą to być przepisy umowy ADR, kodeksu IMDG czy umów IATA).
Ocena klasyfikacji transportowej i przypisanie odpowiedniego numeru UN również jest niezmiernie ważnym elementem tworzenia karty charakterystyki.
Inne sekcje karty charakterystyki
Kiedy przygotujemy już kluczowe i podstawowe sekcje karty – sekcję 2, 3 oraz 14 – możemy przejść do wypełniania pozostałych sekcji. One również są bardzo ważne, ale to sekcja 2,3 oraz 14 będą w znacznym stopniu definiowały to, co znajdziemy w pozostałych częściach karty charakterystyki.
Tutaj rozporządzenie 2020/878/EU reguluje, co powinniśmy opisać w poszczególnych sekcjach, ale w odróżnieniu od tych najważniejszych sekcji, nie definiuje jak należy to zrobić. W rękach autora karty charakterystyki pozostaje więc decyzja w jaki sposób opisze zagrożenia związane z produktem, środki pierwszej pomocy, sposoby bezpiecznego postępowania czy dobór środków ochrony indywidualnej.
Oczywiście istnieją pewne standardowo używane w przemyśle zwroty, które bardzo często spotkamy w kartach charakterystyki, i to one będą stanowiły podstawę opracowanych dokumentów, ale w szczególnych przypadkach stosuje się zwroty niestandardowe, wręcz unikalne dla danego typu produktu czy rodzaju substancji chemicznej.
Umiejętność precyzyjnego i adekwatnego opisu tych elementów charakterystyki produktu i sposobów pracy z produktem jest nieodzownym atrybutem każdego profesjonalnego autora kart charakterystyki. Od tego jak wypełni on pozostałe sekcje dokumentu zależy bowiem jak dobrze karta charakterystyki będzie spełniania swoje funkcje.
Musimy również pamiętać, że wypełniając te sekcje przyda nam się wiedza z zakresu przepisów dotyczących odpadów (sekcja 13) czy najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy (sekcja 8).
Sekcja 15 – ocena innych przepisów
Mając przygotowane pozostałe sekcje możemy wypełnić jeszcze sekcję 15, gdzie oceniamy nasz produkt pod kątem odpowiednich obowiązujących przepisów (krajowych i unijnych), to tutaj powinniśmy zawrzeć informacje o tym czy dla produktu stosuje się na przykład ograniczenie wynikające z REACH, czy zawiera on może substancje SVHC albo czy zostało dla niego udzielone zezwolenie. Ocena tych elementów również stanowi ważny element pracy nad kartą charakterystyki.
Podsumowanie
W dużym skrócie można więc podzielić opracowanie karty charakterystyki na następujące etapy:
- zbieranie danych
- klasyfikacja CLP (sekcja 2)
- elementy oznakowania (sekcja 2)
- ocena kompozycji (sekcja 3)
- klasyfikacja transportowa (sekcja 14)
- wypełnienie treści karty (pozostałe sekcje)
- ocena przepisów krajowych i unijnych (sekcja 15)
Jest to więc proces dość złożony i wymagający specjalistycznej wiedzy, przede wszystkim w zakresie stosowania przepisów rozporządzenia CLP oraz REACH, ale także innych – mniej lub bardziej pokrewnych takich jak przepisy dotyczące transportu towarów niebezpiecznych czy dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy.
KONTAKT
MASZ PYTANIA?
Skontaktuj się z nami!